Справка
Ҡайһылай дөрөҫ яҙыла ул: Йәләлетдин Румиҙы йәки Йәләлетдин Румиҙе?
Ҡағиҙәгә ярашлы, ғәрәп-фарсы телдәренән үҙләштерелгән һүҙҙәрҙең һуңғы ижеге -и- менән килеп, унан алдағы ижеге ҡалын булһа, ҡалын ялғау ҡушыла: Ҡадир – Ҡадирға, Шафиҡ – Шафиҡты. Тимәк, был осраҡта ла ҡалын ялғау ҡушыла: Румиҙы.
Хәлфә менән хәлифә бер үк төшөнсәме?
Был һүҙҙәрҙең үҙ аллы мәғәнәләре бар. Хәлфә – мәҙрәсәлә уҡытҡан кеше, уҡытыусы. Хәлифә – ҡайһы бер Яҡын һәм Урта Көнсығыш мосолман илдәрендә дини һәм сәйәси власҡа эйә булған юғары хаким титулы һәм шул титулдағы кеше (аңлатмалар “Башҡорт теленең академик һүҙлеге”нән, 9-сы том, Өфө, 2017, 424-425-се биттәрҙән алынды).
Бүлмәне биҙәмәһәктә матур. Бында хата бармы?
Һөйләмдә тә – киҫәксә, шуның өсөн биҙәмәһәк тә айырым яҙыла.
Дарья тип яҙыламы?
Рус ҡатын-ҡыҙ исеме күҙ уңында тотолһа, Дарья тип яҙыла. Ҙур һыу тураһында даръя тип яҙабыҙ.
Мясорубка мәғәнәһендә башҡорт телендә ниндәй һүҙҙе ҡулланырға була?
Был мәғәнәне ит үткәргес йәки ит турағыс ҡушма һүҙҙәре бирә ала.
Эш эшләргә ярҙамлашып йөрөгән кеше булашамы, булышамы?
Эш эшләргә ярҙамлашып йөрөгән кеше булашамы, булышамы?
Доғанан, намаҙҙан һуң әйтеп ҡуйыла торған һүҙҙең дөрөҫ яҙылышы ниндәй?
Был мәғәнәлә булышыу ҡылымы ҡулланылыусан.
Һөйләгәндә күбеһенсә Алла бирһа тип әйтәбеҙ. Уның яҙылышы ла шулай түгелдер?
Яҙыуҙа Алла бирһә тип ҡулланабыҙ. Берәй эшкә ниәтләнгәндә йәки өмөт белдергәндә шул уҡ мәғәнәләге Алла бойорһа, Алла теләһә формалары ла ҡулланылыусан.
Алланы ололап әйтелгән Алла, Аллаһы Тәғәлә һүҙҙәре һәр ваҡыт ҙур хәрефтән яҙыламы?
Атеизм киң таралған осорҙа, совет баҫмаларында “алла” һәр ваҡыт бәләкәй хәрефтән яҙылған. Хәҙерге баҫмаларҙа “Алла”, “Аллаһы Тәғәлә”, “Хоҙай”, “Хаҡ Тәғәлә”, “Тәңре” ҙур хәрефтән яҙыла. Мәжүсилеккә ҡараған күп аллалыҡ күҙ уңында тотолһа, был исем бәләкәй хәрефтән яҙыла: тау аллаһы, күл аллаһы. Шулай уҡ күсмә мәғәнәлә ҡулланылғанда, мәҫәлән, һуғыш аллаһы, һоҡланыу, табыныу, яратыу предметы булараҡ берәй кеше йәки нәмәгә ҡарата әйтелгәндә лә был һүҙ бәләкәй хәрефтән яҙыла: Һинең аллаң һәр ваҡыт аҡса булды.
Туранан-тура дингә бәйле булмаған нығынған һүҙбәйләнештәрҙә алла бәләкәй хәреф менән яҙыла, мәҫәлән, алланың ҡашҡа тәкәһе, алла бәндәһе, алланан йәйәү ҡасҡан, аллаһы әкбәргә эшләү; ни аллаға, ни муллаға. Шулай уҡ ымлыҡтарҙа был һүҙ бәләкәй хәреф менән яҙыла: эй алла, абау алла, алла-алла. Ләкин һүҙ Аллаға мөрәжәғәт итеүҙе күҙ уңында тотһа, һүҙ ҙур хәреф менән яҙыла: Аллаға тапшырып, Алла хаҡына, Алла ярҙам бирһен. Ҡайһы бер осраҡта яҙылыш контексҡа ҡарап билдәләнә: телмәр ағышында ҡулланылған нығынған һүҙбәйләнештә – бәләкәй хәреф менән, Хоҙайға мөрәжәғәт мәғәнәһендә ҙур хәреф менән яҙыла: алла һаҡлаһын – Алла һаҡлаһын, аллаға шөкөр – Аллаға шөкөр.