А. Ҡушып яҙыу
А. Ҡушып яҙыу. Үҙ-ара грамматик мөнәсәбәттәрен юғалтып, берәй нәмәгә йәки бер бөтөн төшөнсәгә атама булып киткән, бер һүҙ берәмегенә әүерелгән ҡушма һүҙҙәр ҡушып яҙыла.
- Тәүге һүҙе аныҡлаусы мәғәнәһен юғалтып, икеһе бергә бер атама булып киткәндә:
а) айғолаҡ, айыуғорт, ағалтын, йыланбалыҡ, сүмесбаш; аҡбалыҡ, аҡҡош, аҡтамыр (үлән), аҡһаҡал (ырыу уҙаманы), аҡһөйәк (юғары ҡатлам кешеһе), алабуға, алабута, билбау, күкйөн (балыҡ исеме), ҡарабойҙай, ҡарағалпаҡ (халыҡ исеме), ҡарағас, ҡарағат, ҡарағош, ҡарағура, ҡыҙылгүҙ (балыҡ), ҡыҙылғанат, сәмреғош, терегөмөш, тимерғаҙыҡ, тораташ, хужабикә, һынташ, янартау, ярғанат; бишбармаҡ (аш), осҡат (ағас), һигеҙгүҙ (һөйәк), меңьяпраҡ (үлән), өсмөйөш (геометрик фигура) һ. б.;
б) көньяҡ, төньяҡ, аръяҡ, бирьяҡ.
- Иҫкәрмә: Шул уҡ яҡ менән килгән һүҙҙәрҙең ҡалғандары, ике аралағы грамматик мөнәсәбәт һәм һәр береһенең үҙ баҫымы һаҡланған өсөн, айырым яҙыла: арғы яҡ, бирге яҡ, аҫ яҡ, өҫ яҡ, ос яҡ, төп яҡ, үр яҡ, түбән яҡ, уң яҡ, һул яҡ, арт яҡ, ал яҡ, ян яҡ һ. б.
2. Эйәлек мөнәсәбәте менән яһалып та, аҙағындағы эйәлек ялғауы юғалған булғанда: балғалаҡ (бал ҡалағы урынына), гөлйемеш, китапхана, ҡолонҡойроҡ (үлән), ҡулъяҙма, ҡулъяулыҡ, һабантуй, һабантурғай һ. б.
3. Ике һүҙ араһындағы мәғәнә мөнәсәбәте юғалып, бер һүҙ берәмегенә әүерелгәндә: барыбер, быйыл, бөгөн, берүк (мәҫәлән, берүк кешегә әйтмә, ләкин бер үк кеше) һ.б.
4. Исем менән сифат ҡылымдан йәки -ыш ялғаулы исем ҡылымдан яһалған атама булғанда: елғыуар, илбаҫар, һыубаҫар, йөҙйәшәр, илгиҙәр, юлбаҫар, урынбаҫар, көнбайыш, көнсығыш, көнкүреш һ. б.
5. Туғанлыҡ-ҡәрҙәшлек атамалары: ҡәйенбикә, ҡәйенһеңле, ҡайнаға, олатай, өләсәй һ. б.
6. Кеше исемдәре һәм хайуан ҡушаматтары: Алмабикә, Алсынбикә, Аҡйегет, Әхмәтғәли, Миңлеғәли, Шәрифйән, Аҡбаш (һыйыр), Аҡтүш, Еҙтырнаҡ, Ҡарағолак, Ертыңлар, Күлуртлар, Тауҙытауғаһуғар (әкиәт батырҙары).
7. Руссаға оҡшатып яһалған терминдар: өҫҡорма, тәүшарт, үҙидара, үҙйөрөшлө, тәүтормош, үҙҡиммәт, үҙешмәкәр, ысынбарлыҡ, ярымсүл, ярымутрау һ. б.
8. Бергә яҙылған ҡушма һүҙҙәр үҙ-ара түбәндәгесә ялғана:
- Уларҙың икенсе өлөшө айырым йөрөгәндә е хәрефе менән башлап яҙылған булһа, ҡушма һүҙ эсендә дөйөм ҡағиҙәгә буйһоноп, йе итеп яҙыла: Аҡйегет, Гөлйемеш, Баййегет, Меңйетәр.
- Тәүге өлөшөнөң аҙағындағы йәки икенсе өлөшөнөң башындағы —ҡ-/к- өндәре ике һуҙынҡы уртаһында ҡалһа, әйтелештәгесә -ғ-/-г- итеп яҙыла: Ағиҙел, ҡарағалпаҡ, ҡарағош, терегөмөш, Ҡарағолаҡ.
- Тәүге өлөшөнөң аҙағындағы һуҙынҡынан һуң -р, -л, -у, -ҙ, -й өндәренең береһе килеп, икенсе өлөшө ҡ-/к- менән башланһа, ҡ-/к- әйтелештәгесә -ғ-/-г- итеп яҙыла: Тимерғаҙыҡ, ярғанат, ҡыҙылғанат, балғалаҡ, елғыуар, һигеҙгүҙ, айғолаҡ.
- Урталағы йәнәшә килгән ике һуҙынҡының береһе төшөп ҡала: Ҡариҙел, олатай, ҡарағас һ. б.